Theo dự báo của Trung tâm dự báo Khí tượng thủy văn Quốc gia trong thời gian tới, thời tiết còn nhiều diễn biến phức tạp mưa diện rộng trong tháng 4, cường độ nắng nóng ít gay gắt hơn trung bình nhiều năm, có nguy cơ ảnh hưởng đến sinh trưởng phát triển của cây lúa cũng như diễn biến của một số đối tượng sinh vật gây hại chính như: bệnh đạo ôn, tập đoàn rầy, chuột, sâu cuốn lá nhỏ, bệnh bạc lá, đốm sọc vi khuẩn,...có xu hương tăng dần mật độ và tỷ lệ hại gây ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng lúa nếu không có các biện pháp phòng trừ kịp thời.
Để chủ động trong công tác chỉ đạo sản xuất nhằm hạn chế thấp nhất những thiệt hại do các đối tượng dịch hại gây ra, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đề nghị các cơ quan chuyên môn cấp huyện tích cực chỉ đạo cơ sở và hướng dẫn nông dân thực hiện tốt một số nội dung sau:
- Tăng cường bán sát đồng ruộng, nắm chắc diễn biến, xu hướng phát triển của bệnh đạo ôn, bệnh bạc lá-đốm sọc vi khuẩn, bệnh khô vằn. Phân cấp tuổi sâu, xác định thời điểm trưởng thành rộ cho từng khu vực, xác định mật độ trứng, tỷ lệ đã nở, tỷ lệ ký sinh để dự báo xu hướng mật độ sâu thời gian tới, làm cơ sở phòng trừ hiệu quả. Đồng thời phân loại từng trà lúa, từng cánh đồng, xác định diện tích lúa bị sâu, bệnh hại cần phòng trừ để hạn chế thấp nhất thiệu hại do dịch hại gây ra.
* Cây lúa vụ Xuân: ốc bươu vàng gây hại diện tích nhiễm 27,0 ha (Lạc Thủy, Tân Lạc, Mai Châu); thấp hơn tháng trước (tháng trước 32,0 ha) và thấp hơn cùng kỳ năm trước (năm 2024 là 80,0 ha). Chuột phát sinh gây hại diện tích nhiễm 5,0 ha. Các đối tượng khác như; tập đoàn rây, sâu cuốn lá nhỏ, bọ trĩ, châu chấu,..gây hại nhẹ rải rác.
* Trên cây có múi: Nhện nhỏ gây hại diện tích nhiễm 25,0 ha (Lạc Thủy), cao hơn tháng trước (tháng trước 23,0 ha), cao hơn cùng kỳ năm trước (năm 2024 là 14,0 ha); bệnh vàng lá thối rễ diện tích nhiễm 8,0 ha (Lạc Thủy), tương đương tháng trước (tháng trước 8,0 ha), thấp hơn cùng kỳ năm trước (năm 2024 là 9,0 ha). Bệnh chảy gôm phát sinh gây hại diện tích nhiễm 9,0 ha (Lạc Thủy). Các đối tượng khác như; sâu vẽ bùa, ruồi đục nụ - đục hoa, bọ trĩ, bệnh thán thư, vàng lá, sâu đục cành, rệp muội, rệp sáp,..tiếp tục gây hại nhẹ rải rác tại các vùng trồng cây có múi.
* Trên cây mía: Sâu đục thân, bệnh thối nõn, chuột, rệp bông xơ trắng, bọ hung,..gây hạị nhẹ rải rác trên các vùng trồng mía giai đoạn trồng mới mọc mầm.
* Trên cây rau:Rau họ bầu bí: Bệnh phấn trắng, bệnh giả sương mai, bọ trĩ, bệnh thối dây, rệp, sâu khoang, chuột…tiếp tục gây hại rải rác với mật độ và tỷ lệ thấp.
* Cây ngô vụ Xuân: Sâu keo mùa thu phát sinh gây hại diện tích nhiễm 21,0 ha (Lạc Thủy); sâu xám gây hại diện tích nhiễm 7,0 ha (Lạc thủy), sâu cắn lá, sâu đục thân,..gây hại rải rác với mật độ và tỷ lệ thấp
* Cây sắn: giai đoạn trồng mới mọc mầm các đối tượng dịch hại gây hại nhẹ rải rác.
* Trên cây trồng khác: Bọ xít muỗi, rầy xanh, bọ cánh tơ, bệnh đốm lá, bệnh phồng lá, bệnh khô cành chè tiếp tục gây hại, Rệp sáp, rệp muội, nhện lông nhung, bọ xít nâu, bệnh thán thư...hại rải rác trên các vùng trồng nhãn, vải.
2. Dự báo SVGH chủ yếu trong tháng tới
* Cây lúa vụ Xuân:
Bệnh đạo ôn lá có thể phát sinh gây hại trong điều kiện thời thiết mưa ẩm, kèm theo sương mù từ giữa tháng 3 đến giữa tháng 4/2025, chú ý trên các giống nhiễm bệnh và vùng ổ bệnh cũ, nếu không có các biện pháp phòng trừ kịp thời bệnh nặng có thể gây lụi từng chòm, từng ruộng.
Tập đoàn rầy (nâu, lưng trắng, nâu nhỏ) rộ trong khoảng từ giữa tháng 3 đến đầu tháng 4, hại chủ yếu trên trà sớm, mật độ phổ biến 300 - 500 con/m2, cao 1.000 - 2.000 con/m2, có thể gây cháy chòm hay từng vạt trên trà sớm, những chân ruộng lúa sinh trưởng kém, bị hạn.
Bệnh bạc lá, đốm sọc vi khuẩn khả năng phát sinh, gây hại từ đầu tháng 4/2025; diện phân bố và mức độ gây hại chủ yếu trên lúa lai và các giống lúa thuần như Bắc Thơm số 7, TBR225, BC15... và những ruộng bón quá nhiều đạm, bón đạm muộn, bón không cân đối, những giống lúa lá to bản, lá mềm.
Sâu non sâu đục thân 2 chấm, sâu cuốn lá nhỏ phát sinh gây hại rải rác từ nay đến đến giữa tháng 4/2025, bệnh đốm nâu có thể phát sinh gây hại trên các giống nhiễm ổ bệnh cũ.
Dòi đục nõn tiếp tục gây hại rải rác trên lúa trà muộn giai đoạn đẻ nhánh rộ - cuối đẻ nhánh, bệnh nghẹt rễ tiếp tục gây hại trên diện tích lúa gặp rét đậm, rét hại.
Chuột tiếp tục gây hại những ruộng cạn nước, ruộng gần gò đồi, ven làng. Ngoài lúa còn gây hại trên các cây trồng cạn khác.
* Cây có múi: Bệnh loét, ruồi đục nụ, đục hoa, bọ trĩ, bệnh thán thư, bệnh ghẻ sẹo, bệnh đốm nâu, bệnh xì mủ, nhện nhỏ,..tiếp tục gây hại trên cây có múi giai đoạn ra hoa, đậu quả, chín, thu hoạch (cam chín muộn V2). Nhện nhỏ, sâu vẽ bùa, bọ trĩ, rầy chổng cánh, bệnh vàng lá thối rễ,..gây hại nhẹ trên các vùng trồng cây có múi.
* Cây rau: Rau họ bầu bí: Bệnh phấn trắng, bệnh giả sương mai, bọ trĩ, bệnh thối nhũn vi khuẩn, rệp, sâu khoang, chuột…tiếp tục gây hại rải rác trên các vùng trồng rau với mật độ và tỷ lệ thấp.
* Cây lúa vụ Xuân: ốc bươu vàng gây hại diện tích nhiễm 32,0 ha (Lạc Thủy, TP Hòa Bình). Các đối tượng khác như; tập đoàn rây, bọ trĩ, chuột, châu chấu,..gây hại nhẹ rải rác.
* Trên cây có múi: ruồi đục quả tiếp tục gây hại diện tích nhiễm 11,0 ha (Yên Thủy) thấp hơn tháng trước (tháng trước 15,0 ha) cao hơn cùng kỳ năm trước (năm 2024 là 6,0 ha); nhện nhỏ gây hại diện tích nhiễm 23,0 ha (Yên Thủy, Lạc Thủy); cao hơn tháng trước (tháng trước 2,0 ha); bệnh vàng lá thối rễ diện tích nhiễm 8,0 ha (Lạc Thủy); cao hơn tháng trước (tháng trước 5,0 ha). Các đối tượng khác như; sâu vẽ bùa, ruồi đục nụ, đục hoa, bọ trĩ, bệnh thán thư, sâu đục cành, rệp muội, rệp sáp, bướm chích hút quả,..tiếp tục gây hại nhẹ rải rác tại các vùng trồng cây có múi.
* Trên cây mía: Sâu đục thân, bệnh thối nõn, chuột, rệp bông xơ trắng,..gây hạị nhẹ rải rác trên các vùng trồng mía giai đoạn thu hoạch
* Trên cây rau:Rau họ bầu bí: Bệnh phấn trắng, bệnh giả sương mai, bọ trĩ, bệnh thối dây, rệp, sâu khoang, chuột…tiếp tục gây hại rải rác với mật độ và tỷ lệ thấp.
* Cây ngô đông: bệnh đốm lá, sâu đục thân, sâu đục bắp, chuột tiếp tục gây hại trên các vùng trồng.
* Cây ngô vụ Xuân: Sâu keo mùa thu phát sinh gây hại diện tích nhiễm 12,0 ha (Lạc Thủy); sâu xám gây hại diện tích nhiễm 9,0 ha (Lạc thủy), sâu cắn lá, sâu đục thân,..gây hại rải rác với mật độ và tỷ lệ thấp
* Cây sắn: Thu hoạch xong.
* Trên cây trồng khác: Bọ xít muỗi, rầy xanh, bọ cánh tơ, bệnh đốm lá, bệnh phồng lá, bệnh khô cành chè tiếp tục gây hại, Rệp sáp, rệp muội, nhện lông nhung, bọ xít nâu, bệnh thán thư...hại rải rác trên các vùng trồng nhãn, vải.
DỰ BÁO SVGH VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP CHỈ ĐẠO PHÒNG TRỪ TRONG THÁNG 03/2025
Dự báo SVGH chủ yếu trong tháng tới
* Cây lúa vụ Xuân:
Ốc bươu vàng tiếp tục gây hại trên diện tích lúa mới cấy, tập trung chủ yếu các chân ruộng trũng, gần các ao hồ kênh mương có nước chảy qua.
Tập đoàn rầy (nâu, lưng trắng, nâu nhỏ) tăng dần mật độ và gây hại trên các trà lúa mới cấy giai đoạn bén rễ hồi xanh - đẻ nhánh.
Trưởng thành sâu đục thân 2 chấm, sâu cuốn lá nhỏ vũ hóa và đẻ trứng rải rác trên các lúa.
Bệnh đạo ôn có khả năng phát sinh gây hại trên các giống nhiễm ổ bệnh cũ từ cuối tháng 2 trong điều kiên thời tiết âm u.
Bệnh lùn sọc đen có thể xuất hiện gây hại trên lúa giai đoạn đẻ nhánh, đẻ nhánh rộ.
Chuột tiếp tục gây hại những ruộng cạn nước, ruộng gần gò đồi, ven làng. Ngoài lúa còn gây hại trên các cây trồng cạn.
* Cây có múi: Ruồi đục quả, bệnh loét, ruồi đục nụ, đục hoa, bọ trĩ, bệnh thán thư, bệnh ghẻ sẹo, bệnh đốm nâu, bệnh xì mủ, nhện nhỏ,..tiếp tục gây hại trên cây có múi giai đoạn chín, thu hoạch (cam chín muộn V2). Nhện nhỏ, sâu vẽ bùa, bọ trĩ, rầy chổng cánh, bệnh vàng lá thối rễ,..gây hại nhẹ trên các vùng trồng cây có múi.
* Cây rau: Rau họ bầu bí: Bệnh phấn trắng, bệnh giả sương mai, bọ trĩ, bệnh thối nhũn vi khuẩn, rệp, sâu khoang, chuột…tiếp tục gây hại rải rác trên các vùng trồng rau với mật độ và tỷ lệ thấp.
* Trên cây có múi: ruồi đục quả tiếp tục gây hại diện tích nhiễm 15,0 ha (Yên Thủy) thấp hơn tháng trước (tháng trước 22,0) thấp hơn cùng kỳ năm trước (năm 2024 là 60,0 ha); nhện nhỏ gây hại diện tích nhiễm 2,0 ha (Yên Thủy); bệnh vàng lá thối rễ diện tích nhiễm 5,0 ha (Lạc Thủy). Các đối tượng khác như; sâu vẽ bùa, sâu đục cành, rệp muội, rệp sáp, bướm chích hút quả,..tiếp tục gây hại nhẹ rải rác tại các vùng trồng cây có múi.
* Trên cây mía: Sâu đục thân, bệnh thối nõn, chuột, rệp bông xơ trắng,..gây hạị nhẹ rải rác trên các vùng trồng mía giai đoạn thu hoạch
* Trên cây rau:Rau họ bầu bí: Bệnh phấn trắng, bệnh giả sương mai, bọ trĩ, bệnh thối dây, rệp, sâu khoang, chuột…tiếp tục gây hại rải rác với mật độ và tỷ lệ thấp.
* Cây ngô đông: Sâu keo mùa thu, bệnh đốm lá, sâu đục thân, chuột tiếp tục gây hại trên các vùng trồng.
* Cây sắn: Thu hoạch xong.
* Trên cây trồng khác: Bọ xít muỗi, rầy xanh, bọ cánh tơ, bệnh đốm lá, bệnh phồng lá, bệnh khô cành chè tiếp tục gây hại, Rệp sáp, rệp muội, nhện lông nhung, bọ xít nâu, bệnh thán thư...hại rải rác trên các vùng trồng nhãn, vải.
* DỰ BÁO SVGH VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP CHỈ ĐẠO PHÒNG TRỪ TRONG THÁNG 02/2025
* Cây lúa vụ Xuân:
Ốc bươu vàng phát sinh gây hại trên diện tích mạ và lúa mới cấy, tập trung chủ yếu các chân ruộng trũng, gần các ao hồ kênh mương có nước chảy qua.
Tập đoàn rầy (nâu, lưng trắng, nâu nhỏ), bọ trĩ xuất hiện, tăng dần mật độ và gây hại trên các trà mạ đã gieo và lúa mới cấy.
Trưởng thành sâu đục thân 2 chấm, sâu cuốn lá nhỏ vũ hóa và đẻ trứng rải rác trên các trà mạ xuân, lúa mới cấy.
Nấm (trắng, đen…) xuất hiện gây hại trên hạt giống, ngay trong quá trình ngâm ủ gây chết hạt giống; gây chết từng chòm hay cả luống mạ. Đặc biệt chú ý ruộng mạ gieo quá dày, che phủ nilon các ngày nắng ấm, trên các giống lúa lai.
Chuột tiếp tục gây hại những ruộng cạn nước, ruộng gần gò đồi, ven làng. Ngoài lúa còn gây hại trên các cây trồng cạn.
* Cây có múi: Ruồi đục quả, bướm chích hút quả, bệnh loét, bệnh ghẻ sẹo, bệnh đốm nâu, bệnh xì mủ, nhện nhỏ,..tiếp tục gây hại trên cây có múi giai đoạn chín, thu hoạch, các vùng bưởi xuất khẩu lưu ý phòng trừ các đối tượng đã nêu theo khuyến cáo của cơ quan chuyên môn. Nhện nhỏ, sâu vẽ bùa, bọ trĩ, rầy chổng cánh, bệnh vàng lá thối rễ,..gây hại nhẹ trên các vùng trồng cây có múi.
* Cây rau: Rau họ bầu bí: Bệnh phấn trắng, bệnh giả sương mai, bọ trĩ, bệnh thối nhũn vi khuẩn, rệp, sâu khoang, chuột…tiếp tục gây hại rải rác trên các vùng trồng rau với mật độ và tỷ lệ thấp.
Su su lấy ngọn tại các xã vùng cao huyện Tân Lạc đã trồng từ năm 2007. Đến nay, Su su là sản phẩm nông nghiệp có thế mạnh của các xã vùng cao Tân Lạc; đã được cấp nhãn hiệu tập thể "Su su Tân Lạc" năm 2017; công nhận sản phẩm OCOP 3 sao... Nhờ việc phát triển cây su su đã góp phần giải quyết lao động tại chỗ, giúp người cải thiện sinh kế. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, hiện tượng cây su su bị chết tại các xóm Biệng, Khao, Ưng, Cá, Bắc Thung của xã Quyết Chiến có nguy cơ ảnh hưởng lớn đến diện tích, sản lượng.
Theo kết quả điều tra, phân tích mẫu của Viện Bảo vệ thực vật, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Hòa Bình cho thấy: Hiện tượng cây su su bị chết do nhiều nguyên nhân khác nhau (1) Người dân thâm canh quá lâu trên cùng diện tích canh tác; (2) Sử dụng phân bón (phân gà) chưa hợp lý; (3) Có nhiều đối tượng sâu bệnh hại: Tuyến trùng, rệp sáp, nấm Phytopthrora, nấm Fusarium, nấm Rhizoctonia sp...;(4) Nguồn gốc giống không đảm bảo.
Để phục hồi và phát triển diện tích trồng su su tại các xã vùng cao huyện Tân Lạc; Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Hoà Bình đề nghị các cơ quan chuyên môn cấp huyện; các doanh nghiệp, hợp tác xã nông nghiệp tập trung triển khai, hướng dẫn người sản xuất thực hiện đồng bộ những biện pháp kỹ thuật sau đây:
Tuân thủ nghiêm ngặt Quy trình kỹ thuật canh tác cây su su lấy ngọn tại Quyết định số 755/QĐ-SNN ngày 02/12/2020 của Sở Nông nghiệp PTNT về việc ban hành Quy trình kỹ thuật canh tác một số cây trồng chủ lực trên địa bàn tỉnh Hòa Bình (Có quy trình kỹ thuật gửi kèm). Trong đó cần đặc biệt chú ý:
*Đối với diện tích trồng mới
- Đất trồng mới được cày bừa kỹ, vệ sinh thu gom tàn dư thực vật cây vụ trước, rắc vôi bột. Lên luống cao, tránh ngập úng. Đối với những ruộng thâm canh đã tích lũy nhiều nguồn nấm hại từ vụ cần tiến hành phun vệ sinh vườn cây bằng các loại thuốc trừ nấm phổ rộng (Metalaxyl, Mancozeb...), thuốc trừ nấm có gốc đồng.
- Chọn giống khỏe, sạch bệnh. Tuyệt đối không lấy giống ở những vườn nhiễm bệnh.
- Bón lót bằng các loại phân hữu cơ truyền thống hoai mục hoặc phân hữu cơ đã qua chế biến cùng phân lân nhằm cung cấp nguồn dinh dưỡng cho cây, giúp cây sớm phục hồi, tạo tiền đề giúp tăng năng suất vụ tiếp theo. Kết hợp bổ sung thêm các chế phẩm nấm đối kháng để hạn chế nguồn nấm bệnh gây hại như Tricodecma, Ketomium,...
- Thăm vườn thường xuyên để phát hiện bệnh sớm, cắt bỏ những cành bị vàng. Xới nhẹ xung quanh gốc và tưới thuốc. Dùng thuốc theo hướng dẫn của cơ quan chuyên môn.
*Đối với diện tích lưu gốc
- Tiếp tục tiến hành làm cỏ, chăm sóc, bón phân theo đúng quy trình kỹ thuật.
- Tăng cường bón phân hữu cơ hoai mục; kết hợp bón bổ sung các chế phẩm nấm đối kháng để hạn chế nguồn nấm bệnh sẵn có trên đồng ruộng.
- Thăm vườn thường xuyên để phát hiện bệnh sớm, cắt bỏ những cành bị bệnh. Chú ý một số sâu bệnh hại chính sau:
+ Bệnh thán thư (do nấm Colletotrichum spp gây ra). Trên lá, đầu tiên là các đốm màu vàng xanh, sau đó vết bệnh lan rộng rất nhanh, nhất là sau những ngày nắng mưa xen kẽ. Nhiều vết bệnh đan kết vào nhau làm cho lá su su biến vàng và chết rất nhanh thành màu nâu xám. Những lá bị chết do bệnh thán thư thường không rụng mà vẫn bám trên thân. Sử dụng một số hoạt chất thuốc như Difenoconazole, Thiram...
+ Bệnh vàng lá do nấm Phytophthora tấn công rễ trước làm rễ tổn thương sau đó nấm Fusarium mới tấn công vào. Bên cạnh đó, vết thương cơ giới do tuyến trùng và rệp sáp tạo ra cũng là con đường để nấm xâm nhập và gây hại. Lá bị đốm vàng, gân lá vàng, cây héo dần. Rễ cây có thể bị thối, mục, làm giảm khả năng hấp thụ nước và dưỡng chất. Sử dụng một số hoạt chất thuốc như Cymoxanil Hexaconazole, Streptomyces lydicus, Trichoderma spp,...
+ Bệnh nứt thân xì mủ, chết dây (do nấm Mycosphaerella citrullina gây ra). Bệnh thường xuất hiện từ bìa lá lan vào, theo những mảng hình vòng cung, sau đó đốm có màu nâu đen với các vòng đen đồng tâm, lá bị cháy. Trên vùng bệnh, nhựa màu nâu đỏ ứa ra thành giọt, sau cùng đổi thành màu nâu đen và khô cứng lại, vỏ thân có thể bị nứt nẻ. Bệnh làm héo dây hay héo nhánh. Sử dụng một số hoạt chất thuốc như: Fosetyl-aluminium, Metalaxyl, Mancozeb...;
+ Tuyến trùng (Meloidogyne incognita, M.javanica và M. Hapla gây hại). Các triệu chứng thường thấy cây còi cọc, vàng lá và phát triển kém, cây bị nhiễm có thể héo hoặc chết trong điều kiện thời tiết nóng khô . Cây nhiễm tuyến trùng thường dễ bị nhiễm các bệnh khác trong đất như bệnh héo rũ gốc mốc trắng (Sclerotium rolfsii), lở cổ rễ, thối rễ (Fusarium,Pythium hoặc Rhizoctonia). Sử dụng một số hoạt chất thuốc như: Cyclobutrifluram, Paecilomyces lilacinus...
Đề nghị Phòng Nông nghiệp, Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện, Ủy ban nhân dân xã Quyết Chiến cử cán bộ phối hợp với Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Hòa Bình, Công ty TNHH Syngenta Việt Nam triển khai thực hiện mô hình phòng trừ sâu bệnh hại trên cây su su tại xã Quyết Chiến, Tân Lạc. Quy mô 01 ha, trồng mới.
